ยาจันทน์ลีลา

                วันนี้ผมขอนำเสนอเรื่อง  ยาจันทน์ลีลา  ซึ่งเป็นยาสมุนไพรพื้นบ้านที่เป็นยาสามัญประจำบ้าน  ประกอบไปด้วยโกฐสอ  โกฐเขมา  โกฐจุฬาลำพา  จันทน์เทศ  จันทน์แดง  ลูกกระดอม  บอระเพ็ด  รากปลาไหลเผือก หนักสิ่งละ 4 ส่วน  พิมเสน หนัก 1 ส่วน  ยาตัวนี้มีสรรพคุณในการแก้ไข้  แก้ตัวร้อน  และแก้ไข้สามฤดู  ใช้รับประทานทุก 4 ชั่วโมง หรือ 1 ช้อนกาแฟได้ทุกเวลา  ใช้น้ำดอกมะลิ  หรือน้ำซาวข้าว เป็นกระสาย  ถ้าเป็นชนิดผง เด็ก 6-12 ปี ใช้ ครั้งละ ½ - 1 ช้อนกาแฟ  ส่วนผู้ใหญ่ ครั้งละ 1-2 ช้อนกาแฟ  แต่ถ้าเป็นชนิดเม็ด เด็ก 6-12 ปี ครั้งละ 1-2 เม็ด  ส่วนผู้ใหญ่ ครั้งละ 3-4 เม็ด  ยาตัวนี้ไม่แนะนำให้ใช้ยาในผู้ป่วยที่สงสัยว่าเป็นไข้เลือดออก  และห้ามใช้ยานานเกิน 3 วันในเด็ก  และ 7 วัน ในผู้ใหญ่

                ในทางการแพทย์แผนไทย เมื่อแพทย์พบผู้ป่วยที่มาด้วยอาการไข้นั้น  ก็จะตรวจวิเคราะห์ให้ละเอียดก่อนว่าเกิดจากสาเหตุใด  โดยพิจารณาจากสาเหตุการเกิดไข้ว่าไข้นั้นเกิดเพราะ ธาตุ  อุตุ  อายุ  กาล  อาหาร หรือ ภูมิประเทศเป็นสำคัญ  อาการไข้ที่เกิดจากฤดู หรือที่เรียกว่าไข้เปลี่ยนฤดูนั้น  แพทย์จะพิจารณาว่าเกิดจากสาเหตุสำคัญอะไร เช่น ตั้งแต่แรม 1 ค่ำเดือน 6 ถึง ขึ้น 15 ค่ำเดือน 10 เป็นคิมหันตฤดู  กับวสันตฤดูอยู่ด้วยกัน  ไม่ใช่ว่าฤดูฝน เพราะพระอาทิตย์โคจรเข้ามาใกล้  ถ้าเป็นไข้  จะเป็นเพราะเลือดที่เป็นสาเหตุ  ตั้งแต่แรม 1 ค่ำเดือน 10 ถึงขึ้น 15 ค่ำเดือน 2  เป็นวสันตฤดู  กับเหมันตฤดูอยู่ด้วยกัน  พระอาทิตย์โครจรออกห่าง  มีน้ำค้างเยือกเย็น  ถ้าเป็นไข้ เป็นเพราะเสมหะเป็นต้นเหตุ  และตั้งแต่แรม 1 ค่ำเดือน 2  ถึงขึ้น 15 ค่ำเดือน 6  เป็นเหมันตฤดู  กับคิมหันตฤดูอยู่ด้วยกัน  ในช่วงนี้ลมพัดจัด ถ้าเป็นไข้ก็จะเป็นเพราะลมเป็นต้นเหตุ  เมื่อแพทย์แผนไทยพบสาเหตุแล้วก็จะแนะนำคนไข้ให้ใช้ยาจันทน์ลีลา  เนื่องจากยาในสูตรตำรับนี้  สามารถครอบคลุมอาการไข้ชนิดต่างๆ  คือ  มีทั้งตัวยาตรง  ซึ่งช่วยแก้ไข้  ลดความร้อน  ตัวยาช่วยซึ่งช่วยลดอาการข้างเคียง  โรคแทรก  และโรคที่ตามมา  เช่น หวัด คัดจมูก หืดหอบ ไอ เสมหะ เป็นต้น

                เห็นไหมครับว่ายาจันทน์ลีลาเป็นยาสมุนไพรที่แพทย์แผนไทยเค้าใช้กันมาก  ซึ่งเมื่อสืบค้นข้อมูลให้ลึกเข้าไปอีกจะพบว่า  มีการวิเคราะห์ถึงสูตรตำรับไว้ด้วยครับว่า  ตัวยาตรง   จะประกอบไปด้วย  เนื้อไม้และแก่นจันทน์เทศจะมีรสขมหอมร้อน  มีสรรพคุณใช้แก้ไข้ดีเดือด ดีพลุ่ง กระสับกระส่าย  แก่นจันทน์แดงมีรสขมเย็น  สรรพคุณใช้แก้ไข้เพื่อดีพิการ  แก้ตัวร้อน ดับพิษไข้ทุกชนิด  ลูกกระดอมมีรสขม  สรรพคุณใช้ลดไข้  ทำให้โลหิตเย็น  บำรุงน้ำดี  แก้อาการคลั่งเพ้อ  บอระเพ็ดมีรสขมจัด สรรพคุณใช้แก้ไข้ทุกชนิด  แก้โลหิตเป็นพิษ  แก้ร้อนในกระหายน้ำ  รากปลาไหลเผือกมีรสขมเบื่อเมาเล็กน้อย  สรรพคุณใช้ตัดไข้ได้ทุกชนิด  ถ่ายพิษไข้   ต่อมาคือตัวยาช่วย จะประกอบไปด้วย  โกฐสอ  ซึ่งรากของไม้ขนาดเล็กจำพวกโสม  มี สรรพคุณในการแก้ไข้  แก้หืด  แก้ไอ  บำรุงหัวใจให้ชุ่มชื่น  โกฐเขมามีรสร้อน  สรรพคุณใช้แก้ไข้  แก้หวัดคัดจมูก  แก้เหงื่อออกมาก  สามารถระงับอาการหอบ  แก้ไข้รากสาดเรื้อรัง  และช่วยขับปัสสาวะได้  โกฐจุฬาลัมพามีรสขม  สรรพคุณใช้แก้ไข้เจลียงซึ่งเป็นไข้จับวันเว้นวัน หรือไข้มาลาเรีย  แก้ไข้กาฬ  จำพวก  หัด  อีสุกอีใส  อีดำอีแดง  ฝีดาษ  แก้หืด  ไอ  แก้ไข้

ตัวยาชนิดสุดท้ายคือ ตัวยาชูรสชูกลิ่น  ประกอบไปด้วยเกล็ดพิมเสน มีรสหอมเย็น  สรรพคุณ ช่วยให้ยาเดินไว  แก้ลมวิงเวียนหน้ามืด  ขับเหงื่อ  ขับเสมหะ  และบำรุงหัวใจให้ชุ่มชื่น 

                ปัจจุบันกระทรวงสาธารณสุขประกาศรับรองยาจันทน์ลีลาไว้ในบัญชียาหลัก เพื่อใช้ในระบบบริการสาธารณสุขแผนปัจจุบันของรัฐ โดยผู้ป่วยสามารถเบิกจ่ายค่ารักษาพยาบาลได้ และนับเป็นโอกาสดีที่ยาตำรับดังกล่าวได้มีการส่งเสริมให้มีการใช้มากขึ้นใน โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลกว่า 300 แห่งทั่วประเทศไทย

                ความรู้เรื่องยาจันทน์ลีลานี้ได้มาจากบทความของ นพท. สมชาย อ้นทอง  ซึ่งเขาเป็นแพทย์ที่สนับสนุนให้มีการใช้ยาสมุนไพรไทยในการรักษาโรค  ซึ่งยาจันทน์ลีลาก็จะได้มีการเริ่มผลิตในโรงงานต้นแบบของคณะเภสัชศาสตร์  มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ในอนาคตอันใกล้นี้  ผมเองก็หวังว่าเมื่อท่านผู้ฟังได้รับความรู้ในวันนี้ไปแล้ว  ก็จะสนับสนุนการใช้ยาไทยซึ่งถือเป็นภูมิปัญญาอันล้ำค่าของไทยครับ  สวัสดีครับ

อ้างอิง : http://herbal.pharmacy.psu.ac.th/index.php?option=com_content&task=view&id=46&Itemid=60      http://www.ttmed.psu.ac.th/read.php?50

http://www.thaihealth.or.th/data/content/4948/cms/4948_thaihealth_9z6behpr3cda.jpg